Đã 52 năm trôi qua, thiếu nhi Việt Nam không còn được Bác gửi thư vào những ngày kỷ niệm như Quốc tế thiếu nhi, Ngày khai trường, Tết Trung thu hay mỗi khi các cháu làm được việc tốt, đạt thành tích xuất sắc. Nhưng tấm lòng yêu thương và những lời dạy của Người vẫn luôn đồng hành cùng thiếu niên, nhi đồng cả nước. Những lời lẽ trong thư của Bác luôn ân cần, trìu mến, chí tình.

Bác Hồ với các cháu thiếu nhi (năm 1958): Ảnh Tư liệu

Bác luôn nhắc thiếu nhi phải đoàn kết, thi đua học tập, lao động, rèn luyện đạo đức, rèn luyện sức khoẻ. Tấm lòng của Người đối với thiếu nhi được thể hiện qua những bức thư, những bài thơ mà cho đến hôm nay vẫn chan chứa tình thương yêu vô hạn. Đó là một tình cảm sâu sắc, rộng lớn xuất phát từ một chủ nghĩa nhân đạo cao cả với niềm tin là các cháu sẽ trở thành lớp người tiếp tục sự nghiệp của cha ông, những người trực tiếp xây dựng xã hội tương lai.

Trong số 16 bài thơ Bác dành cho thiếu nhi, có tới một nửa được Bác viết vào những dịp Tết Trung thu. Đó là những câu văn, vần thơ rất đỗi giản dị mà luôn chan chứa tình yêu thương của Người.

Trước đây, đất nước trong cảnh nô lệ lầm than, dưới ách đô hộ của thực dân Pháp, phát xít Nhật, trẻ em: “Học hành giáo dục đã không/ Nhà nghèo lại phải làm công cày bừa/ Sức còn yếu, tuổi còn thơ/Mà đã khó nhọc cũng như người già/ Vì ai nên nỗi thế này?/ Vì giặc Nhật, vì giặc Tây bạo tàn!” (Kêu gọi thiếu nhi). Người đau với nỗi đau của nhân dân trong cảnh nước mất, nhà tan, trẻ em phải: “Có khi lìa mẹ, lìa cha/ Để làm tôi tớ người ta bên ngoài” (Kêu gọi thiếu nhi). Bởi vậy, tuy phong tục đón Tết Trung thu có từ lâu đời, nhưng chỉ đến khi Cách mạng Tháng Tám thành công, đất nước được tự do, độc lập, Trung thu mới thực sự trở thành Tết của thiếu nhi nước ta.

Vì thế, vào mỗi dịp Tết Trung thu, tùy theo điều kiện hoàn cảnh của đất nước mà Bác Hồ có những lời dạy bảo ân cần các cháu.

Năm 1941: Sau những năm tháng bôn ba tìm đường cứu nước, Bác trở về Tổ quốc để trực tiếp lãnh đạo cuộc cách mạng giải phóng dân tộc. Nhân dịp Tết Trung thu năm đó, Người viết bài thơ kêu gọi thiếu nhi vào ngày 21/9/1941 thể hiện sự quan tâm của mình đối với các cháu thiếu nhi. Bài thơ về niềm cảm thương về cảnh nghèo của quốc gia, cảnh chiến tranh triền miên. Trẻ em sức còn yếu, tuổi còn thơ mà vẫn phải trải qua khó nhọc. Có lẽ đây là lý do mà Bác dành nhiều sự yêu thương đối với nhi đồng đến vậy.

"Trẻ em như búp trên cành

Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan

Chẳng may vận nước gian nan

Trẻ em cũng phải lầm than cực lòng

Học hành, giáo dục đã thông

Nhà nghèo lại phải làm công cày bừa…".

Năm 1945: Ngày 17-9-1945, Bác Hồ đã viết một bài báo: “Tết Trung thu với nền độc lập” in trên báo Cứu Quốc, số 45. Bác viết:

“Cùng các trẻ em yêu quý!

Hôm nay là Tết Trung thu

Mẹ đã sắm cho các em nào đèn, nào trống, nào hoa, nào nhiều đồ chơi khác. Các em vui vẻ nhỉ!

Cái cảnh trăng tròn gió mát, hồ lặng trời xanh của Trung thu lại làm các em vui cười hớn hở.

Các em vui cười hớn hở, già Hồ cũng vui cười, hớn hở với các em. Đố các em biết vì sao? Một là vì già Hồ rất yêu mến các em. Hai là vì Trung thu năm ngoái, nước ta còn bị áp bức, các em còn là bầy nô lệ trẻ em. Trung thu năm nay nước ta đã được tự do và các em đã thành những người tiểu quốc dân của một nước độc lập.

Hôm nay, tha hồ các em vui chơi cho thỏa chí, ngày mai mong các em ra sức học tập, tất cả các em đã biết chữ quốc ngữ chưa? Em nào chưa biết thì phải học cho biết. Phải siêng tập thể thao cho mình mẩy được nở nang. Và ra sức giúp việc cho Nhi đồng cứu vong hội.

Đến Trung thu năm sau, chúng ta sẽ tổ chức một cuộc vui cả già lẫn trẻ. Các em nghĩ thế nào?

Trung thu này, già Hồ không có gì gửi tặng các em. Chỉ gửi tặng các em 100 cái hôn thân ái!

Hồ Chí Minh"

Ngày 22-9-1945, Bác Hồ lại viết: “Thư gửi thiếu nhi Việt Nam - Đêm Trung thu đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa”. Thư này in trên báo Cứu quốc, số 49:

"Các em!

Đây là Hồ Chí Minh nói chuyện với các em. Hôm nay các em vui chơi, vui chơi một cách có đoàn kết, có tổ chức. Như thế là tốt lắm. Hôm nay tết Trung thu là của các em. Mà cũng là một cuộc biểu tình của các em để tỏ lòng yêu nước và để ủng hộ nền độc lập.

Các em phải ngoan, ở nhà phải nghe lời bố mẹ, đi học phải siêng năng, đối với bầu bạn phải yêu kính. Các em phải thương yêu nước ta. Mong các em mai sau lớn lên thành những người dân xứng đáng với nước độc lập tự do.

Các em có hứa với tôi như thế không? Tôi không có gì biếu các em chỉ có thể đem cho mỗi đoàn các em một cái ảnh, các đại biểu sẽ đưa cho các em.

Cảm ơn các em! Hôn các em nhé!

Trước khi các em đi phá cỗ vui vẻ, chúng ta cùng nhau hô hai khẩu hiệu:

Trẻ em Việt Nam sung sướng!

Việt Nam độc lập muôn năm!

Chào các em!

Hồ Chí Minh"

Năm 1946: Trung thu năm 1946, mặc dù bận rộn với những công việc quan trọng của đất nước nhưng Bác Hồ vẫn không quên làm thơ gửi cho các cháu:

"Bác mong các cháu chăm ngoan

Mai sau gìn giữ giang sơn Lạc Hồng

Sao cho nổi tiếng Tiên Rồng

Sao cho tỏ mặt nhi đồng Việt Nam".

Năm 1951: Tết Trung thu, Bác viết thơ tặng các em thiếu niên nhi đồng:

"Trung thu trăng sáng như gương

Bác Hồ ngắm cảnh nhớ thương nhi đồng

Sau đây Bác viết mấy dòng

Gửi cho các cháu tỏ lòng nhớ nhung".

Năm 1952: Bác viết nói lên tình thương yêu vô bờ bến của Bác đối với các cháu:

"Ai yêu các nhi đồng

Bằng Bác Hồ Chí Minh

Tính các cháu ngoan ngoãn

Mặt các cháu xinh xinh

Mong các cháu cố gắng

Thi đua học và hành

Tuổi nhỏ làm việc nhỏ

Tùy theo sức của mình...

Các cháu hãy xứng đáng

Cháu Bác Hồ Chí Minh".

Năm 1953: Đồng cảm cùng các cháu, Bác phấn khởi gửi thư kể tin chiến thắng, chia vui với các cháu thiếu nhi. Trong những chiến thắng đó có sự đóng góp không nhỏ của các cháu. Bác viết:

"Khắp nơi Nam, Bắc, Tây, Đông

Được tin thắng trận cờ hồng tung bay

Các cháu vui thay

Bác cũng vui thay

Thu sau so với thu này vui hơn".

Năm 1956: Bác Hồ đã gửi thư cho các cháu thiếu nhi miền Nam bày tỏ niềm thương nhớ và động viên các cháu tin tưởng đến ngày xum họp, đoàn tụ tại hai miền Bắc, Nam sẽ không còn xa:

"Bắc - Nam sẽ xum họp một nhà

Bác cháu ta gặp mặt trẻ già vui chung

Nhớ thương các cháu vô cùng

Mong sao mỗi cháu là một anh hùng thiếu nhi

"Học hành, giáo dục đã không

Nhà nghèo lại phải làm công cày bừa

Sức còn yếu, tuổi còn thơ

Mà đã khó nhọc cũng như người già".

Năm 1957: Bác viết thư gửi thiếu niên, nhi đồng cả nước và bao giờ Bác cũng dành tình cảm thân thương, trìu mến mà rất mộc mạc chân tình:

"Thân ái chúc các cháu

Vui vẻ mạnh khỏe

Đoàn kết chặt chẽ

Thi đua học hành

Tiến bộ mau lẹ".

Năm 1960: Đây là năm Bác gửi lá thư cuối cùng của mình cho thiếu niên, nhi đồng, Bác viết: “Theo chuyện đời xưa Việt Nam thì trên mặt trăng có chú cuội chăn trâu: Chú cuội ngồi ở trong trăng. Để trâu ăn lúa nhăn răng mà cười...”. Cuối bài Bác viết: “Nhờ cách mạng tháng Tám thành công và kháng chiến cứu nước thắng lợi, các em đã sinh trưởng trong chế độ xã hội chủ nghĩa. Nhờ Đảng săn sóc và Đoàn giúp đỡ, các em sẽ cố gắng về nhiều mặt để xứng đáng là người chủ tương lai của đất nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”.

Đến khi Người đi xa, qua “Di chúc” thiêng liêng, Bác gửi muôn vàn tình yêu thương cho dân tộc Việt Nam, trong đó Người không quên nhắc đến thế hệ thiếu niên, nhi đồng bằng những tình cảm đặc biệt: “Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng. Tôi cũng gửi lời chào thân ái đến các đồng chí, các bầu bạn và các cháu thanh niên, nhi đồng quốc tế”.

52 năm Bác đi xa, nhưng những vần thơ và bức thư của Bác vẫn sống mãi với thời gian, thấm đẫm tình yêu thương bao la của Bác Hồ đối với các thế hệ mầm non đất nước. Cứ mỗi dịp Tết Trung thu về, đọc lại những vần thơ và bức thư của Bác, càng hiểu thêm tấm lòng nhân ái bao la và tầm nhìn xa trông rộng của Bác đối với sự nghiệp chăm sóc bồi dưỡng giáo dục cho các thế hệ tương lai của đất nước.